اطلاعات ما درباره حافظه بسیار اندک است

به گزارش بهروان‌نیوز، در ابتدای این نشست کلیپی در خصوص فعالیت‌های یک دهه اخیر خانه اندیشمندان در حوزه روانشناسی پخش شد.

سپس حبیب‌الله قاسم‌زاده ضمن تشکر از مسئولان خانه اندیشمندان بیان کرد که خانه اندیشمندان طی این سا‌ل‌ها برای این حوزه تلاش کرده است. ما هیچ جا نمی‌توانستیم درباره دکتر براهنی صحبت کنیم اما به همت دکتر حمیدپور توانستیم اینجا برنامه داشته باشیم.

او درمورد عنوان این نشست که «خاطرات» بود، گفت: در عالم روانشناسی هیچ مفهوم و فرایندی جز حافظه مورد بحث و تحقیق قرار نگرفته زیرا اهمیت زیادی در زندگی انسان دارد. با این همه اطلاعات ما درباره حافظه بسیار اندک است. به نظر می‌رسد اختراع خط و نگارش انقلابی در حافظه ایجاد کرد. نوشتار از امتداد حافظه به وجود آمد و بعد موازی با زبان حرکت کرد. این اتفاق باعث شد ارتباطات سینه به سینه افقی و عمودی را به ارتباطات مغزی افقی و عمودی تبدیل کند. نوشتار که خود در امتداد حافظه بود دانسته‌ها را از نسلی به نسل دیگر انتقال داد. اینک ما می‌توانیم برای خود تاریخی فراهم آوریم و گذشته‌ای بیافرینیم و این گذشته خود را حداقل تا دوره‌ای که انسان‌ها با گذاشتن علائم روی سنگ، لوح و … امتداد می‌دادند لذا ما آن زمان می‌توانیم اطلاعات را به عقب ببریم. در عین حال با حرکت از عقب به جلو امتدادی در خویشتن خود ایجاد می‌کنیم و سمت و سویی برای انسانیت قائل می‌شویم. به این ترتیب حافظه خود را به اندازه بشریت گسترده می‌سازیم. هر یک از ما ماهیت تاریخی داریم و رگه‌ای از آن تاریخ را در مغز خود می‌کاریم و مغز تاریخی می‌شود. باید کاری کنیم که دریافت‌های جمعی و فردی خود را به تاریخ بشریت پیوند دهیم‌‌. این امر حاصل نمی‌شود مگر اینکه زیستن را به زندگی تبدیل کنیم؛  یعنی بنویسم، نقل کنیم و بیافرینیم.

هر قدر بیشتر به عقب برگردیم، بیشتر با حافظه سروکار داریم

این روانپزشک درباره حافظه توضیح داد: مموری (memory) هم به ساختار و هم به محتوای حافظه مربوط می‌شود. درواقع نوعی تفکر دوباره را می‌توانیم به عنوان حافظه درنظر بگیریم. از قدیم حافظه را مانند انباری می‌دانستند که چیزی در آن ذخیره می‌شود و هر وقت نیاز داریم می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. اما تالوینگ می‌گوید ذخیره سازی یک چیز و یادآوری چیز دیگری است. حافظه با نوعی درنگیدن در ارتباط است‌‌. هر قدر در زندگی بیشتر به عقب برگردیم بیشتر با حافظه سروکار داریم‌‌. حتی در یادآوری‌های ساده باید مدتی را برای آن‌چه که تحکیم در حافظه گفته می‌شود، سپری کنیم.

قاسم‌زاده با اشاره به اینکه خاطرات را می‌توان تجربه عملی یا شالوده‌مند در نظر گرفت، ادامه داد: خاطره در یک موقعیت اتفاق می‌افتد. قسمت اعظم زندگی ما را خاطرات تشکیل می‌دهند و گذشته را به آینده وصل می‌کند. خاطرات با احساسات توام است و زمانی که ما موقعیتی را به یاد می‌آوریم احساسات ما فعال می‌شوند. خاطرات معمولا به گذشته‌های دور گفته می‌شود. خاطره به لحاظ حسی_حرکتی باید جا و مکانی در مغز برای خود ایجاد کند تا بتوان آن را بیان کرد. وقتی من درباره اتفاقی در گذشته فکر می‌کنم درواقع آن‌ را در چارچوب اتفاقات و پردازش اطلاعات امروزی تصور می‌کنم. خاطرات را باید با گفتار درونی ارتباط دانست اما باید آن را به گفتار بیرونی بسط دهیم. اکثر مواقع وقتی ما درباره خاطرات صحبت می‌کنیم دراصل به وجوه حسی_حرکتی اندیشه‌های خود اشاره می‌کنیم.

هر ترومایی باید بازگو شود تا بتوان آن را درمان کرد 

او درباره ترومایی که در کودکی افراد اتفاق می‌افتد و نتیجه آن در بزرگسالی نشان داده می‌شود، بیان کرد: در تروما چند اصل را باید در نظر بگیریم لذا هر ترومایی باید بازگو شود تا بتوان آن را درمان کرد زیرا شباهت زیادی به زخم دارد. علت اینکه تروما همچنان تا بزرگسالی ادامه می‌یابد این است که آثار آن هنوز در ذهن باقی مانده است هرچند که قسمت‌هایی از آن فراموش شده باشد. آن چیزی که در کودک مهم است، آن چیزی نیست که در گذشته اتفاق افتاده بلکه چیزی است که الان رخ داده است. حال آن فرد در صورتی می‌تواند درمان شود که با یک درمانگر در فضایی امن آن اتفاقات را بازگو کند تا به عمق آن برسد.

در انتهای نشست دکتر اشعری گفت: حافظه بدون توجه مشکل دارد. توماس من در خاطرات خود  می‌گوید که نوشتن تاریخی کردن خود است. منتهی تاریخ وقایع‌نگاری نیست که فلانی آمد و فلانی رفت. تاریخ کشف قانون‌مندی‌های حاکم بر آن دوره یا پروسه است. ما در شرایطی زندگی می‌کنیم که هوش مصنوعی وجود دارد و دیگر اطلاعات رد و بدل نمی‌شود. زخم‌واره، سه نسل در ذهن افراد می‌ماند. تاریخ ما هنوز آن‌طوری که باید بررسی نشده است که ما چطور می‌توانیم زخم‌واره را درمان کنیم.

خبرنگار: فاطمه فلاح

همچنین بخوانید:

استرس پس از ‌آسیب چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟