گفت‌وگوی مهدی زاهدی‌اول با دکتر ابراهیم غفاری، مدیرکل دفتر مشاوره و خدمات روانشناختی سازمان بهزیستی کشور
هفته سلامت روان امسال با شعاری آغاز شده که بیش از هر چیز بر عدالت در دسترسی به خدمات روانشناختی تأکید دارد. در همین زمینه، گفت‌وگویی انجام دادیم با دکتر ابراهیم غفاری، مدیرکل دفتر مشاوره و خدمات روانشناختی سازمان بهزیستی کشور؛ گفت‌وگویی صمیمی اما دقیق درباره وضعیت سلامت روان جامعه ایرانی، چالش‌های موجود و برنامه‌های آینده این سازمان.
مهدی زاهدی‌اول:
آقای دکتر، شعار امسال هفته سلامت روان چیست و چه پیامی برای جامعه ایرانی دارد؟
دکتر غفاری:
شعار امسال «دسترسی به خدمات سلامت روان در شرایط اضطراری و بحران» است. این شعار به ما یادآوری می‌کند که سلامت روان تنها برای روزهای آرام و بی‌حادثه نیست؛ بلکه در بحران‌ها بیشترین اهمیت را دارد. ما می‌خواهیم بگوییم سلامت روان باید بخشی از امداد در بحران‌ها باشد، درست مانند امداد جسمی. هیچ جامعه‌ای بدون آرامش روانی نمی‌تواند بحران‌ها را تاب بیاورد.
زاهدی‌اول:
چرا به نظر می‌رسد در چند سال اخیر، موضوع سلامت روان بیش از گذشته در افکار عمومی برجسته شده است؟
غفاری:
دلایل مختلفی دارد. مردم نسبت به سلامت روان آگاه‌تر شده‌اند و ترس از قضاوت در مراجعه به روانشناس کمتر شده است. نقش فضای مجازی هم قابل انکار نیست؛ امروز افراد درباره اضطراب، افسردگی و روابط خانوادگی راحت‌تر حرف می‌زنند. از سوی دیگر، جامعه روانشناسی کشور هم فعال‌تر و مسئولانه‌تر عمل کرده است. این ترکیب باعث شده سلامت روان از حاشیه به متن زندگی ایرانیان بیاید.
زاهدی‌اول:
سازمان بهزیستی چه نقشی در تحقق مفهوم «سلامت روان برای همه» ایفا می‌کند؟
غفاری:
بهزیستی ستون اصلی خدمات سلامت روان در کشور است. ما بیش از ۱۰ هزار درمانگر در سه هزار مرکز مشاوره داریم و حدود ۶ هزار نیروی تخصصی در بدنه سازمان مشغول به کارند. هدف ما ایجاد عدالت روانی است؛ یعنی هر شهروندی، در هر نقطه‌ای از ایران، بتواند به خدمات مشاوره‌ای دسترسی داشته باشد.
زاهدی‌اول:
در هفته سلامت روان چه برنامه‌هایی در سطح کشور در حال اجراست؟
غفاری:
امسال کارزار ملی با عنوان #سلامت_روان_را_جدی_بگیریم را راه‌اندازی کرده‌ایم. این کارزار رسانه‌ای در سراسر کشور جریان دارد و هدف آن ارتقای سواد سلامت روان در جامعه است.
در استان‌ها و مراکز مشاوره، برنامه‌های آموزشی، همایش‌های تخصصی، و گفتگوهای مردمی برگزار می‌شود. ما می‌خواهیم سلامت روان را از قالب شعار به رفتار اجتماعی تبدیل کنیم.
زاهدی‌اول:
دسترسی آسان‌تر مردم به مشاوره و خدمات روانشناسی از دغدغه‌های شماست. در این زمینه چه گام‌هایی برداشته‌اید؟
غفاری:
یکی از اقدامات مهم ما توسعه خدمات خط تلفنی ۱۴۸۰ است که به‌صورت رایگان و از 8 صبح تا ساعت ۲۴ فعالیت می‌کند. در سال گذشته بیش از ۱.۷ میلیون نفر از این خدمات استفاده کردند.
در کنار آن، تدوین شیوه‌نامه مشاوره آنلاین در دستور کار است تا خدمات روانشناختی از طریق بسترهای دیجیتال هم در دسترس باشد.
زاهدی‌اول:
یعنی بهزیستی به سمت دیجیتالی شدن خدمات روانشناختی می‌رود؟
غفاری:
بله دقیقاً. ما در حال طراحی سامانه‌هایی هستیم که شهروندان بتوانند بدون مراجعه حضوری، از طریق موبایل یا کامپیوتر، به‌صورت محرمانه با روانشناس گفت‌وگو کنند.
به‌ویژه برای مناطق کم‌برخوردار، این تحول می‌تواند فرصت بزرگی باشد. عدالت در سلامت روان یعنی هر ایرانی، صرف‌نظر از موقعیت اقتصادی یا جغرافیایی، بتواند شنیده شود.
زاهدی‌اول:
از نگاه شما مهم‌ترین چالش سلامت روان در جامعه امروز ایران چیست؟
غفاری:
بزرگ‌ترین چالش، «تنهایی مدرن» است. ما در عصر ارتباطات زندگی می‌کنیم، اما از هم دور شده‌ایم. سرعت بالای زندگی، فشار اقتصادی و رقابت‌های اجتماعی باعث شده تعامل انسانی کمتر شود.
در کنار این‌ها، مشکلات معیشتی و ناامنی شغلی هم بار روانی زیادی ایجاد کرده است.
زاهدی‌اول:
پس عوامل اقتصادی نقش مستقیمی دارند؟
غفاری:
قطعاً. وقتی اقتصاد ناپایدار باشد، اضطراب هم رشد می‌کند. اما در کنار این واقعیت، باید مهارت‌های روانی مردم را بالا ببریم. آموزش تاب‌آوری، مدیریت استرس و مهارت ارتباطی می‌تواند به کاهش آسیب‌ها کمک کند.
زاهدی‌اول:
اما هنوز در جامعه ما مراجعه به روانشناس با برچسب و قضاوت همراه است. چه برنامه‌ای برای تغییر این نگاه دارید؟
غفاری:
ما در کارزار «سلامت روان را جدی بگیریم» دقیقاً به همین موضوع پرداختیم. در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی تلاش کردیم نشان دهیم مراجعه به روانشناس نشانه ضعف نیست، بلکه نشانه مسئولیت‌پذیری است. هرکس برای سلامت جسمی به پزشک مراجعه می‌کند، چرا برای سلامت روان خود نرود؟
زاهدی‌اول:
آقای دکتر، وضعیت سلامت روان نوجوانان و جوانان چطور است؟
غفاری:
نسل جوان امروز با حجم زیادی از فشار و محرک‌های روانی روبه‌روست. فضای مجازی، رقابت‌های آموزشی و فشار اجتماعی باعث شده اضطراب و ناامیدی در میان آن‌ها بیشتر احساس شود. باید آموزش مهارت‌های زندگی، مدیریت هیجان و گفت‌وگو را از دوران مدرسه آغاز کنیم.
زاهدی‌اول:
و خانواده‌ها در این میان چه نقشی دارند؟
غفاری:
نقش محوری. خانواده نخستین و مهم‌ترین پناهگاه روانی است. آموزش مهارت‌های فرزندپروری و ارتباط مؤثر می‌تواند بسیاری از بحران‌ها را پیش از وقوع حل کند.
ما در برنامه‌های آموزشی به والدین یاد می‌دهیم چگونه علائم هشداردهنده را در رفتار فرزندان شناسایی کنند و به موقع از مشاوره استفاده کنند.
زاهدی‌اول:
آیا برنامه‌ای برای افزایش تاب‌آوری خانواده‌ها دارید؟
غفاری:
بله، مجموعه‌ای از برنامه‌های پیشگیرانه در قالب آموزش‌های «مهارت‌های زندگی»، «فرزندپروری» و «پیش از ازدواج» در حال اجراست. این آموزش‌ها، نه‌فقط مهارت فردی، بلکه انسجام خانوادگی را هم افزایش می‌دهد.
زاهدی‌اول:
در سیاست‌های جدید بهزیستی، چه جایگاهی برای پیشگیری از آسیب‌های روانی در نظر گرفته شده است؟
غفاری:
پیشگیری همیشه خط‌مشی ثابت ما بوده است. از غربالگری اضطراب کودکان پنج تا شش ساله تا آموزش مهارت‌های زندگی، همه با هدف پیشگیری از آسیب‌های روانی طراحی شده‌اند. ما باور داریم که هزینه پیشگیری همیشه کمتر از درمان است.
زاهدی‌اول:
برای همکاری با دانشگاه‌ها و بخش خصوصی چه برنامه‌ای دارید؟
غفاری:
بهزیستی به تنهایی نمی‌تواند تمام بار سلامت روان کشور را بر دوش بکشد. برای همین در تلاشیم با دانشگاه‌ها، انجمن‌های صنفی روانشناسی و مراکز خصوصی همکاری گسترده‌تری داشته باشیم.
تجربه نشان داده هر جا شبکه هم‌افزایی علمی و صنفی شکل بگیرد، اثربخشی خدمات چندبرابر می‌شود.
زاهدی‌اول:
اگر بخواهید در یک جمله مردم را به مراقبت از سلامت روان دعوت کنید، چه می‌گویید؟
غفاری (با لبخند):
می‌گویم سلامت روان را جدی بگیریم. چون آرامش درونی، زیربنای هر موفقیت پایدار است.
گفت‌وگو با دکتر غفاری تصویری روشن از سیاست‌های تازه سازمان بهزیستی در حوزه سلامت روان ارائه می‌دهد. از توسعه مشاوره آنلاین و تلفنی گرفته تا آموزش خانواده‌ها و پیشگیری از اضطراب در کودکان، همه در یک مسیر واحد قرار دارند:
ساختن جامعه‌ای که در آن هیچ‌کس، حتی در سخت‌ترین بحران‌ها، احساس تنهایی نکند.
دیدگاه‌هایی که حاوی ناسزا و افترا است، به هیچ عنوان پذیرفته نمی‌شوند
برای بهتر و روان‌تر خوانده شدن دیدگاه شما، بهتر است از متن به صورت فارسی استفاده کنید نه با حروف فینگلیش
موارد درگیری با کاربران در پاسخ به دیدگاه دیگر کاربران پذیرفته نمی‌شود